Het is zomer in het land en de vakanties staan voor de deur. In de komende weken reizen velen weer af naar fantastische oorden. Om even lekker tot rust of op andere gedachten te komen. Te ontspannen, te genieten, samen te zijn, afstand te nemen, te ontdekken, zelfs om te werken… De een reist naar verre oorden, de ander blijft dicht bij huis. De een reist, de ander rust uit. De een reist niet, de ander reist permanent.

Voor mij komt één ding ieder jaar weer terug in deze periode: inspiratie. Reizen inspireert! Reizen brengt andere inzichten en nieuwe ideeën, geeft energie. Of ik nu zelf actief ga reizen of kies voor een relax vakantie, zelfs als ik alleen maar kijk naar mensen die reizen, dan raak ik geïnspireerd. Dat geldt ook voor de gedachte aan de plek waar ik naartoe ga, de plek waar ik ben, de mensen die ik ontmoet, de plek die ik mij voorstel wanneer ik mensen ergens naar toe zie reizen.

Reizen maakt los van dagelijkse, mogelijk belemmerende overtuigingen. Kent u dat: een nieuw idee sterft al snel aan de aanname dat het niet haalbaar of realistisch is, omdat het te gecompliceerd is, of omdat het te duur is. Tijdens uw vakantie komen ineens de mooiste, vaak grootse plannen bij u op. Het lijkt alsof alles mogelijk is, de mooiste dromen lijken ineens haalbaar. Er zijn geen belemmeringen. Bij thuiskomst moet het roer eindelijk een keer om. Het plan kan gerealiseerd worden!

Ondernemers gaan er doorgaans slechts voor een korte periode tussenuit, niet voor een lange aaneengesloten periode. De onderneming is immers gewoon geopend voor haar klanten.

Desalniettemin komt bijna iedere ondernemer met een koffer vol inspiratie terug ‘op de zaak’: groeien, nieuwe activiteiten, investeren in nieuwe ontwikkelingen, uitbreiding(en), het bedrijf gereedmaken voor de volgende stap of voor de volgende generatie, op zoek naar een overname kandidaat, wat is de waarde van mijn onderneming, met welke strategie is mijn onderneming klaar voor de toekomst?

Kortom: welke inspiratie gaat u omzetten vanaf deze zomer?

Ons kantoor is gedurende de zomervakanties gewoon geopend, er is altijd iemand aanwezig die graag met u van gedachten wisselt over de wijze waarop ú uw inspiratie en ideeën kunt omzetten. Wacht niet te lang, want u weet dat het vakantiegevoel snel kan wegebben…

Een fijne en inspirerende zomer gewenst!

Roger Schmetz

Nergens in Europa hebben kleine en middelgrote bedrijven zo veel moeite om aan geld te komen als in Nederland. De financieringskloof, het gat tussen de vraag naar financieringen en het aanbod van bancair krediet, is hier veruit het grootst en dat zet een rem op de economische groei.

Bijna een derde van ondervraagde Nederlandse ondernemers geeft aan moeite te ondervinden bij het aantrekken van kapitaal voor zijn of haar bedrijf. Vooral ondernemingen in de horeca (67%) en in de bouw (60%) hebben moeite om kapitaal aan te trekken.

Dat stelde kredietverzekeraar Euler Hermes onlangs in het FD op basis van een breed opgezet onderzoek. Een aanhoudende financieringskloof voor mkb’ers leidt tot een lagere investeringsgroei en dat trekt uiteindelijk een wissel op de economische groei.

Voor het Nederlandse mkb wreekt zich het feit dat er weinig keus is. De kredietvoorziening is voor 90% in handen van enkele grootbanken. In omliggende landen is de concurrentie groter en zijn er meer alternatieven voor ondernemers om aan een lening te komen.

Nederlandse bedrijven financieren traditioneel veel van hun activiteiten met vreemd vermogen. Dit levert belastingvoordelen op. Maar banken zijn sinds de financiële crisis veel strenger bij de toekenning van krediet. Dat drijft de spanning tussen vraag en aanbod op. Aangezien de Nederlandse economie bovengemiddeld goed draait, is de vraag naar kapitaal groot. Opgemerkt wordt wel dat Nederlandse mkb-ers doorgaans meer willen lenen dan ze in termen van solvabiliteit zouden kunnen dragen.

Een reden voor het feit dat de financieringskloof niet nog groter wordt, is dat er de afgelopen jaren meer niet-bancaire aanbieders van geld opstonden. Ook zijn mkb’ers dankzij de economische opleving beter in staat om nieuwe projecten vanuit de kasstroom te financieren.

Het mkb vormt de economische ruggengraat van de economie. De bedrijven zijn goed voor bijna 70% van de totale werkgelegenheid in de niet-financiële sector. Ze genereren bijna 60% van de totale bruto toegevoegde waarde.

U weet als ondernemer als geen ander dat een goed plan doorgaans de basis is voor succes. Kunt u wel wat ondersteuning gebruiken bij het plannen en het vinden van een geschikte financiering voor uw onderneming? Neem eens contact met ons op.

In maart 2019 is het 20 jaar geleden dat Conatum het levenslicht zag. In 1999 richtte Hennie Corstjens Conatum Bedrijfsadvies op vanuit de visie ondernemers op persoonlijke en professionele wijze te ondersteunen in het werken aan hun bedrijf. Heden ten dage is hier niets aan veranderd en zijn onze klanten en hun bedrijven nog steeds onze belangrijkste dagelijkse drijfveer.

Wij horen graag ook úw verhaal en vertellen u enthousiast alles wat u wil weten over Conatum. Wellicht kunnen wij elkaar versterken. Wij nodigen u van harte uit op ons kantoor in Maastricht of op één van onze bezoekadressen. Natuurlijk komen wij ook graag naar u toe.

Ondernemers in het midden- en kleinbedrijf schuiven de verkoop van hun bedrijf voor zich uit.
Waarom? Ondernemers hebben vertrouwen in de toekomst en blijven langer aan het roer. Vaak om te profiteren van de economische bloeiperiode.

Tegenover het afnemende aanbod van bedrijven op de overnamemarkt staat een groeiend aantal potentiële kopers. Voor elke onderneming zijn vaak meer dan 25 geïnteresseerden te vinden. Geld is niet het probleem. Private-equity huizen beschikken over veel te investeren kapitaal. Ook banken en andere aanbieders bieden ruime financieringsmogelijkheden. Kopers zijn dan ook bereid steeds hogere prijzen te betalen. De koopsommen in het MKB zijn in een jaar tijd met 10 tot 20% gestegen. Bedrijven worden gemiddeld gewaardeerd op zes maal het bruto bedrijfsresultaat (EBITDA), met uitschieters tot tien à elf maal. Met name strategische kopers zijn bereid ver te gaan met hun biedingen. Veel overname-activiteit is zichtbaar in de branches ICT en flexibele arbeid. Detacheerders, uitzenders en werving- & selectiebureaus zijn meer dan gemiddeld geneigd tot verkoop. Ondernemers in die sectoren profiteren volop van de hoogconjunctuur, maar houden ook rekening met een mogelijke afkoeling van de economie. Dit alles blijkt uit de jaarlijkse enquête onder het Nederlandse midden- en kleinbedrijf, uitgevoerd door Marktlink.

We mogen in zijn algemeenheid stellen dat het thans een zeer goede tijd is om de – wellicht latent – voorgenomen bedrijfsoverdracht definitief vorm te geven. De daadwerkelijke voorbereiding verdient daarbij voldoende tijd en aandacht.

Uit de enquête blijkt verder dat veel ondernemers geen idee hebben van de waarde van hun bedrijf. Zij denken dat personeelsbestand, klantenbestand, reputatie en winst belangrijk zijn, terwijl kopers juist kijken naar geldstromen, groei en het zittende management.

Wilt u weten wat de waarde van uw bedrijf is? Denkt u eraan om uw bedrijf te verkopen of anderszins over te dragen? Bent u voornemens een bedrijf over te nemen?
Een bedrijf waarderen of een bedrijfsoverdracht begeleiden vraagt kennis, kunde en ervaring. Conatum Tassos Bedrijfsadvies is al 20 jaar onafhankelijk specialist op het gebied van bedrijfswaardering en bedrijfsoverdracht. Wij beschikken over veel kennis en kunde, en  een uitgebreid netwerk.

Wij adviseren u persoonlijk en professioneel, en nodigen u graag uit voor een kennismaking.

De kersttijd is voor veel mensen traditioneel een drukke periode. Het lijkt er soms op dat na kerst de wereld ophoudt te bestaan. Dat er vóór die tijd nog snel heel veel zaken moeten worden geregeld en afgehandeld. Er wordt hard gewerkt aan het halen van de laatste deadlines van het jaar. Ons huis en vaak ook de werkplek worden in kerstsferen gebracht, er worden voorbereidingen getroffen voor een onvergetelijk kerstdiner en er worden natuurlijk talloze kerstinkopen gedaan om geliefden te verassen onder de kerstboom. Voor anderen is deze periode een tijd van bezinning met bijzondere aandacht voor een medemens, die het om verschillende redenen wellicht moeilijk heeft.

Veel ondernemers en medewerkers werken in deze periode vooral hard om de laatste ‘puntjes op de i te zetten’ en alle nog openstaande klantbeloften van dit jaar na te komen. Dat geldt ook voor ons. Na kerst houdt de wereld immers niet op te bestaan…

Met veel plezier hebben wij het afgelopen jaar weer klaargestaan en ons best gedaan voor al onze relaties.

Toch kijken wij vol verwachting stiekem alweer verder vooruit.  Vandaag, 20 december 2018, nog maar 12 nachtjes slapen. Of 11 nachtjes, voor wie oudejaarsnacht doorhaalt…

Wij hopen in 2019 onze twintigste verjaardag te mogen vieren!

In de afgelopen bijna 20 jaar hebben wij vele fantastische ondernemers, prachtige ondernemingen en gerenommeerde instellingen mogen begeleiden op het gebied van bedrijfsoverdracht, bedrijfswaardering, financiële vraagstukken en strategisch advies. We hebben mooie ervaringen opgedaan, successen gevierd, veel geleerd, ups en downs beleefd, vriendschappen gesloten en verbindingen gelegd.

In 2019 willen wij onze ervaringen zoveel mogelijk met u delen.

Wij verheugen ons erop om onze 20^e verjaardag te gaan vieren, maar maken ons net als u nu eerst op voor de aanstaande kerstdagen.

Wij danken al onze relaties van harte voor het in ons gestelde vertrouwen in het afgelopen jaar en wensen iedereen fijne kerstdagen, en alvast een gezond en succesvol 2019!

Bedrijven – familiebedrijven in het bijzonder – zijn in toenemende mate onvoldoende voorbereid op een overdracht. In onze dagelijkse praktijk zien wij steeds vaker dat ondernemers er moeilijk in slagen de gewenste overdracht van hun bedrijf tijdig en planmatig te realiseren.

Familiebedrijven leveren een belangrijke bijdrage aan de economische groei van een regio. De identiteit van het bedrijf is vaak sterk gekoppeld aan de identiteit van de familie, waardoor deze bedrijven gefocust zijn op excellentie. Ze hebben een sterke regionale verankering en een verhoogd sociaal engagement naar zowel interne als externe stakeholders. De eigenaar-managers zijn ook langer actief dan de managers in een niet-familiebedrijf waardoor de bedrijfsspecifieke kennis gemakkelijker kan worden overgedragen, en investeringen over een langere periode kunnen worden gespreid.

In het najaar van 2015 voerde de onderzoeksgroep “Familiebedrijven” van de Universiteit Maastricht een onderzoek uit naar opvolging in het Limburgse familiebedrijf (bron: www.maastrichtuniversity.nl/nl/nieuws/overdracht-familiebedrijf-onvoldoende-voorbereid). Wij zijn van mening dat dit onderzoek vandaag de dag nog steeds uitermate representatief is en in lijn met het landelijke beeld.

De Volkskrant besteedde begin 2018 aandacht aan het feit dat veel ondernemingen kwetsbaar zijn op het moment dat het om opvolging gaat (Bron: www.volkskrant.nl/es-bb894a06).

Naar onze mening neemt het belang van professioneel advies en begeleiding anno 2018 alleen maar toe.

Ondanks de eerder vermeldde voordelen, staan regionale overheden voor een belangrijke uitdaging. Vele ondernemers uit de babyboomgeneratie staan aan de vooravond van een bedrijfsoverdracht, en hebben niet noodzakelijk al een opvolger of koper op het oog. Het niet tijdig plannen van deze overdracht kan op termijn een negatieve impact hebben op de lokale werkgelegenheid en dienstverlening.

Het onderzoek geeft aan dat in Limburg 65 tot 70% van het MKB in 2015 een familiebedrijf is, wat neerkomt op 8.000-10.000 ondernemingen (éénmansbedrijven en ZZP-ers niet meegeteld). Zestig procent van deze ondernemers geeft aan het bedrijf te willen overdragen in de volgende tien jaar, wat dus jaarlijks neerkomt op 500 bedrijven. Veel familieondernemers verwachten dat hun kinderen het bedrijf niet willen overnemen, waardoor voor 40% van hen het geprefereerde overdrachtsscenario de verkoop van het bedrijf is, en slechts voor 50% van hen familiale opvolging.

De onderzoekers hebben eveneens kunnen vaststellen dat zowel verkoop als opvolging van het bedrijf organisatorisch en financieel onvoldoende worden voorbereid. Waar wetenschappelijk onderzoek aantoont dat de opvolging een voorbereiding vraagt van ongeveer tien jaar, heeft minder dan de helft  van de bedrijven die in de volgende vijf jaar van eigenaar veranderen al een overzicht van de potentiële opvolgers of zelfs van de criteria waaraan een opvolger of koper moet voldoen.  Dit ondermijnt de mogelijkheid om de opvolger of  potentiële overnamekandidaat ruim op tijd voldoende vertrouwd te maken met het bedrijf, de bedrijfsstrategie en de werknemers. Ook op financieel vlak lijkt extra ondersteuning nodig, omdat minstens een derde van de ondernemers geen idee heeft van de waarde van het bedrijf.

De onderzoekers pleiten voor een sterkere bewustmaking van de toegevoegde waarde van een Raad van Commissarissen en een Raad van Advies binnen het MKB en het familiebedrijf. Momenteel beschikt slechts 10% van het Limburgse MKB over een Raad van Commissarissen en slechts 5% over een Raad van Advies. Onderzoek toont aan dat externe adviseurs in deze raden het overnameproces sterk kunnen ondersteunen via strategisch advies en toegang tot hun persoonlijk netwerk. Voor familiebedrijven kunnen ze advies uitbrengen met betrekking tot het oprichten van een familieraad en statuut.

In nauwe samenwerking met andere organisatiespecialisten uit haar netwerk adviseert Conatum Tassos Bedrijfsadvies dagelijks (familie)bedrijven op zowel organisatorisch als op financieel vlak. Op een wijze die geheel past bij de onderneming en haar omgeving wordt een bedrijfsoverdracht tijdig en gericht voorbereid.

Wilt u weten op welke wijze u de overdracht van uw onderneming het beste kunt voorbereiden, plannen en uitvoeren? Kom gerust langs om bij een kop koffie eens van gedachten te wisselen, bel ons voor een kennismaking: 046 – 439 80 38.

De adviseur bedrijfsoverdracht

De economische vooruitzichten zijn momenteel erg goed, er is voldoende kapitaal beschikbaar en de rente is historisch laag. Veel ondernemingen en ondernemers denken op dit moment aan een bedrijfsovername, een verkoop of wellicht een fusie. Een gedegen voorbereiding is essentieel.   

Eén van de uitkomsten van de Brookz Overname Barometer – een periodiek onderzoek naar cijfers en trends in de overnamemarkt – is dat de overnameprijzen blijven stijgen. Volgens Brookz is de gemiddelde verkoopprijs van een Nederlands MKB-bedrijf in het afgelopen halfjaar wederom gestegen. Van 4,8 keer de brutowinst (EBITDA) in de eerste helft van 2017 naar 4,9 keer de brutowinst op dit moment. Volgens het onderzoek is er sprake van 11% stijging van het aantal transacties. De vraag naar bedrijven is veel groter dan het aanbod. Brookz wordt gezien als het grootste platform voor bedrijfsovernames in Nederland.

Wij kunnen de uitkomsten uit het onderzoek vanuit onze eigen praktijk bevestigen. Wij merken goed dat de vraag groter is dan het aanbod. Wij spreken dagelijks ondernemers en beslissers uit ondernemingen in verschillende branches. Er is veel vertrouwen en er liggen op veel plaatsen concrete plannen voor een bedrijfsoverdracht, een aankoop, een overname of een fusie.

Een zorgvuldige voorbereiding en een afgewogen stappenplan vormen wat ons betreft de basis voor een succesvolle transactie. Wij denken graag tijdig mee en adviseren objectief bij elke stap die te nemen is tijdens het proces rondom een bedrijfsoverdracht. Hierbij is onder meer een belangrijke rol weggelegd voor een adequate waardebepaling, veelal gebaseerd op toekomstige geldstromen van de specifieke onderneming.

Wij nodigen u voor meer informatie alvast graag uit op onze website: www.conatum.nl

Natuurlijk bent u persoonlijk van harte welkom op één van onze kantoren. Maak gerust een afspraak.

Met hartelijke groet,

Conatum Bedrijfsadvies BV

Positieve berichten die zich baseren op ‘echte’ feiten en analyses dragen doorgaans bij aan het verstevigen van vertrouwen, zeker na een roerige economische periode. In de afgelopen maand kwam een groot aantal positieve economische berichten voorbij:

‘Werkloosheid blijft dalen’ (ABN Amro, 21 februari 2017)

‘Stevige groei Nederlandse economie in vierde kwartaal en heel 2016’ (ABN Amro, 21 februari 2017)

AEX doorbreekt 500-puntengrens kortstondig (22 februari 2017)

Rabo in Limburg ziet behoefte werkkapitaal doorstijgen (in 2016 250 mln in Limburg extra) (WijLimburg, 23 februari 2017)

‘Investeringen MKB weer terug op niveau van voor crisis’ (Nu.NL en ING, 09 februari 2017) Onder deze koppen lazen we opnieuw goede berichten over economische ontwikkelingen.

‘Bedrijfsinvesteringen in het midden- en kleinbedrijf (MKB) zijn weer terug op het niveau van voor de economische crisis in 2008. Vooral in de industrie en de bouw is de investeringsbereidheid groot’. Dat meldde ING onlangs op basis van haar investeringsbarometer.

‘De bedrijfsinvesteringen zijn al langer weer op het niveau van vóór de crisis, met dank aan grote bedrijven. De bestedingen in het MKB bleven echter lang achter. Middelgrote bedrijven begonnen eind 2015 aan een comeback en nu zijn ook de bedrijven met maximaal vijftig werknemers begonnen aan een opmars’.

‘MKB-ondernemers zagen lange tijd geen ruimte om te investeren’, schrijft ING-econoom Katinka Jongkind. ‘Dankzij een combinatie van positieve economische vooruitzichten en een verbeterde financiële positie komen de investeringen nu ook in het MKB op gang’.

Opvallend is volgens het stuk verder ‘dat de meeste investeringen uit de eigen zak komen of door banken mogelijk worden gemaakt. Alternatieve geldbronnen als Crowdfunding en informele leningen staan weliswaar veel in de belangstelling, maar worden nog relatief weinig gebruikt’.

‘Nu veel seinen op groen staan voor de Nederlandse economie, verwacht ING dit jaar een verdere verbetering van de investeringsbereidheid in het MKB. Vooral de binnenlandse economie, waar het grootste deel van het kleinbedrijf actief is, doet het dit jaar naar verwachting goed. De positieve economische vooruitzichten in combinatie met een verbeterde financiële positie scheppen ruimte voor verdere investeringen’.

Wij kunnen de genoemde bevindingen onderschrijven

In onze adviespraktijk merken wij momenteel goed dat de investeringsbereidheid binnen het MKB sterk is toegenomen. In toenemende mate worden wij gevraagd om te adviseren en te begeleiden in investerings- en financieringstrajecten. Zoals wij in onze vorige column al melden, nemen ook de verzoeken voor advisering en begeleiding bij aan- en verkoop van ondernemingen duidelijk toe.

Terugdenkend aan onze laatste column is het tevens mooi om de belangrijkste conclusies uit onderzoek van Erasmus Centre For Family Business (ECFB), in een gezamenlijke publicatie met BDO Accountants & Adviseurs en Rabobank, over het proces van waardenoverdracht binnen familiebedrijven te lezen: ‘Familiebedrijven met sterke familiewaarden presteren aanzienlijk beter dan ‘gewone’ ondernemingen. Hun waarden zorgen voor een duidelijkere identiteit, meer vertrouwen van toeleveranciers en een sterkere license to operate en loyaliteit onder klanten. Daarom is het voor familiebedrijven zinvol om hun familiewaarden goed te laten doorklinken in hun beleid en communicatie. Dit draagt immers bij aan de continuïteit van het familiebedrijf’.

De stroom aan positieve berichten over de economie en over het vertrouwen groeit inmiddels door. Laten we met z’n allen elke dag blijven doen waar we goed in zijn én waar ons hart ligt. Daarbij voor ons gemoed meevarend op de positieve berichtenstroom.

Met hartelijke groet,

CONATUM Bedrijfsadvies B.V.